Jozef beschuldigd
De tentoonstelling in het Rijksmuseum van Amsterdam, ‘De late Rembrandt’ heeft veel te bieden. Rembrandt Harmensz. van Rijn (1606 – 1669) schildert in 1655 het werk ‘Jozef wordt beschuldigd door Potifars vrouw’. Het schilderij hangt normaal ver weg: in de National Gallery of Art, Washington. Maar tot 17 mei is het te bewonderen in Amsterdam.
De vrouw van Potifar probeert de vrome Jozef te verleiden. Wanneer deze niet op haar avances ingaat, beschuldigt zij hem bij haar man ten onrechte van ontucht. Volgens de Bijbel is Jozef zelf niet aanwezig; hij is immers naar buiten gevlucht. Rembrandt kiest ervoor hem toch af te beelden.
Zo doet hij vaker om recht te doen aan het hele verhaal. De trekken op het gezicht van de vrouw zijn kil. Ze lijkt helemaal niet geschokt, maar ze is verbolgen en doet net alsof Jozef in de fout is gegaan. Dat vindt ze ook: Jozef had moeten toehappen. Dat is haar hele opzet geweest: zij wil verleiden.
En in plaats van haar echte bedoeling te vertellen aan Potifar, praat ze lelijk over Jozef. Ze vindt dat Jozef straf moet krijgen om heel andere redenen dan ze doet voorkomen.
Daarom staan haar ogen kil en speelt ze vermoorde onschuld. Maar ondertussen…
Jozef wordt getekend met het hoofd scheef. In zijn ogen staan te lezen: rust, puurheid en onschuld. In de tegenstelling tussen die twee gelaatsuitdrukkingen (van de vrouw en van Jozef) schuilt heel het enthousiasme van Rembrandt om iets te maken wat licht werpt op het leven.
In de loop der eeuwen is Jozef getekend als een voorafschaduwing van de messias.
In het leven van Jezus zien we ook dat Jezus ten onrechte beschuldigd wordt van spotternij en godslastering. Als een lam dat naar de slachtbank geleid deed hij zijn mond niet open, lezen we in Jesaja 53 over de knecht des Heren. En zo zijn we weer midden in de 40-dagentijd van 2015.
Daar kunnen wij wel wat van leren – met onze grote mond over wat wij allemaal vinden en denken, missen, wensen en bekritiseren.
Jezus ondergaat wat men Hem aandoet. Niet omdat leidzaamheid hoog in zijn vaandel staat. Maar omdat gehoorzaamheid aan zijn roeping hier de hoofdrol speelt.
Zouden een grote mond en staan op onze achterste benen en de opgestoken middelvinger vol minachting en het korte lontje allemaal bij onze roeping passen? Kijk nog even Jozef aan! Jozef wordt hier getekend met een blik vol ontferming over de vrouw die in de fout gaat. En zo kennen we Jezus: Hij is de weg van het offer gegaan ten gunstige van ons behoud en bestaan.
En wij? Wij mogen onze standpunten en meningen hebben, maar de toon zal het beste gezocht worden bij Jezus, die zegt: leer van Mij, ik ben zachtmoedig en nederig van hart.
En zo weet ik weer, hoe het kan. En ik kijk nog even Jozef aan en denk: ontferming is een mooie instelling. Daar rust vast zegen op, zegen van omhoog. Wat mensen ook verzinnen…
Ds. Scheltens